Receptura apteczna – relikt przeszłości czy perspektywa leku „na miarę”?

Pacjenci często mają problem z realizacją recept na leki recepturowe, ponieważ nie wszystkie apteki wykonują recepturę apteczną. Biorąc pod uwagę czasochłonny proces przygotowania farmaceutyku i konieczność właściwego przygotowania lokalu, korzyści finansowe z wydania leków recepturowych są niewielkie. Czy mimo to farmaceuci nie zrezygnują z receptury?
Farmaceuta ze względu na zakres świadczonych usług to zawód zaufania publicznego. Ma przede wszystkim służyć pacjentowi i to w szerokim zakresie. Dlatego też receptura apteczna powinna być dostępna w każdej aptece, gdyż daje możliwość dopasowania leku do konkretnych wymogów procesu leczenia.
Leki recepturowe a rola farmaceuty w świetle przepisów prawa
Farmaceuci ze względu na charakter wykonywanej pracy są postrzegani jako wysoko wykwalifikowani fachowcy. Podczas wizyty w aptece, pacjent , oczekuje nie tylko sprzedaży leku, ale również fachowej porady i wsparcia. Na farmaceucie spoczywa m.in. obowiązek zamawiania leków, ich przechowywania, dyspensowania, jak również wykonywania leków recepturowych. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne wprowadziła wiele nowych definicji. Przepisy unormowały pojęcie usługi farmaceutycznej, której wykonawcą jest farmaceuta. W przypadku aptek ogólnodostępnych usługa ta polega na:
- wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych;
- sporządzaniu leku recepturowego w terminie nie dłuższym niż do 48 godzin od złożenia recepty przez pacjenta;
- przygotowywaniu leku recepturowego zawierającego środek odurzający lub oznaczonego „wydać natychmiast” w terminie nie dłuższym niż 4 godziny;
- sporządzaniu leku aptecznego;
- udzielaniu informacji pacjentowi o produktach leczniczych i wyrobach medycznych.
Leki gotowe, recepturowe i apteczne
Zgodnie ze wspomnianą ustawą w aptece dostępne są leki gotowe, recepturowe i apteczne. Definicje tych pojęć zawiera sam dokument:
- lekiem aptecznym jest produkt leczniczy sporządzony w aptece zgodnie z recepturą farmakopealną, przeznaczony do wydania w tej aptece;
- lekiem gotowym nazywany jest produkt leczniczy wprowadzony do obrotu pod określoną nazwą i w określonym opakowaniu;
- lek recepturowy natomiast to produkt leczniczy sporządzony w aptece na podstawie recepty lekarskiej, a w przypadku produktu leczniczego weterynaryjnego, na podstawie recepty wystawionej przez lekarza weterynarii.
Do receptury mogą być wykorzystywane leki gotowe. Praktyka ta stosowana jest np. w przypadku farmaceutyków dla dzieci, gdy gotowe formy leku nie są dostępne w odpowiednich dawkach. Dlatego też w aptekach znajdują się wykazy leków gotowych stosowanych do receptury.
Leki recepturowe i niezgodności – przykłady
Do leków recepturowych można zaliczyć: proszki dzielone i niedzielone, czopki, globulki, pręciki, roztwory, mikstury, zawiesiny, emulsje, maści, kremy, mazidła, krople, mieszanki ziołowe oraz pigułki. W rzeczywistości pacjenci zgłaszają się najczęściej z receptami na maści i płynne formy leków.
Aby realizacja receptury aptecznej była możliwa, konieczne jest spełnienie określonych wymogów lokalowych i dostosowanie pomieszczeń, w których farmaceutyki wykonywane są zgodnie z zasadami dobrej praktyki oraz przy wykorzystaniu substancji recepturowych najwyższej jakości. Mimo to, w trakcie wykonywania leku recepturowego mogą wystąpić niezgodności recepturowe, czyli „nieprzewidziane i niezamierzone zmiany cech fizycznych, chemicznych i farmakologicznych leku recepturowego prowadzące do zmniejszenia, zmiany lub zaniku jego działania leczniczego”.
Niektóre leki recepturowe (jak np. maść salicylowa i maść siarkowa) mają określoną recepturę (skład oraz metodę sporządzania) w farmakopealnych monografiach narodowych. Niweluje to najczęstszą przyczynę niezgodności, a mianowicie błędnego zapisu składu leku.
Bibliografia:
- Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne tj. z dnia 30 października 2017 r. (Dz. U. 2017, poz. 2211).
- R. Jachowicz, Receptura apteczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
- E. Telejko, K. Winnicka, K. Sosnowska, T. Słodownik, Niezgodności recepturowe, interakcje, homeopatia i homotoksykologia, Akademia Medyczna w Białymstoku, Białystok 2005.

Sprawdź oferty pracy
w Twoim województwie
