Fałszywe recepty – jak je rozpoznać i gdzie to zgłosić?

Pojawiające się w obiegu fałszywe recepty są dużym problemem dla farmaceutów. Ich liczba co roku wzrasta. Fałszerstwo da się wykryć jedynie dzięki czujnym oczom i doświadczeniu pracownika apteki. Fałszowanie recept jest karalne – grozi za nie grzywna, ograniczenie lub pozbawienie wolności.

Mimo że jest to przestępstwo, proceder fałszowania recept trwa w najlepsze. Zakupione na receptę leki, na ogół bardzo drogie bądź trudno dostępne, są później sprzedawane kilkakrotnie drożej. Jakie preparaty są najczęściej wyłudzane w ten sposób i jak powinien zachować się farmaceuta, gdy w jego ręce trafi fałszywa recepta?

Jakie leki najczęściej znajdują się na fałszywych receptach?

Fałszywe recepty mogą być wypisane na dowolny preparat. Zazwyczaj znajdują się na nich leki drogie lub trudno dostępne, np. stosowane w terapii chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca (insuliny) lub zakrzepowe zapalenie żył (środki przeciwzakrzepowe). Znaczna liczba fałszywych recept dotyczy silnych środków przeciwbólowych, psychotropowych i odurzających, które są później sprzedawane na „czarnym rynku”. Część z nich jest wywożona za granicę, gdzie sprzedaż gwarantuje średnio pięciokrotny zysk.

Jak rozpoznać fałszywą receptę?

Rozpoznanie fałszywej recepty wcale nie jest łatwe. Podróbkom sprzyja wszechobecna informatyzacja, która umożliwia wydrukowanie podrobionego dokumentu przy pomocy programu komputerowego lub zeskanowanie go po zasłonięciu niepotrzebnych danych. Nielegalnego procederu nie zdołano ukrócić pomimo wprowadzenia do obiegu recept z kodami kreskowymi, które miały określać numer REGON świadczeniodawcy, numer wykonywania zawodu lekarza czy nawet PESEL pacjenta.

Farmaceuta, który realizuje receptę, powinien zwrócić szczególną uwagę na lek na niej umieszczony, liczbę opakowań i dawkowanie. Jeśli liczba opakowań jest duża, dawka jest niewłaściwie wyliczona, a numery kodu kreskowego nie są zgodne z numerem w prawym górnym rogu recepty, to można podejrzewać, że została ona sfałszowana.

Bardzo ważną rolę odgrywa również zachowanie osoby, która chce zrealizować receptę. Klienci chcący wykupić leki z fałszywej recepty zazwyczaj się spieszą i są zdenerwowani. Sfałszowane recepty często mają nieczytelne pieczątki. Powodem jest słabej jakości wydruk lub użycie pieczątki domowej roboty.

W razie wątpliwości, pracownik apteki ma prawo skorzystać z Centralnej Bazy Recept Zablokowanych, która jest dostępna online pod adresem http://recepty.nfz.gov.pl/ap-rzrl/user/zrl/raplst@default. Zawiera ona informację o numerach recept sfałszowanych, skradzionych i zniszczonych. Dane są uaktualniane raz na dobę, co pozwala na szybką komunikację z aptekami. Również program apteczny pozwala pobrać paczkę recept z bazy i na bieżąco weryfikować numery.

Jakie są konsekwencje zrealizowania fałszywej recepty przez farmaceutę?

Jeśli recepta, pomimo zastrzeżeń, nie została sprawdzona pod kątem autentyczności w Bazie Recept Zablokowanych, a okaże się, że numer dokumentu widniał jako zablokowany lub skradziony, to koszty refundacji za ten lek poniesie apteka.

Jeśli natomiast farmaceuta zrealizuje fałszywą receptę, której nie było w bazie numerów zablokowanych i nie wzbudzała wątpliwości co do autentyczności, to nie poniesie on żadnych konsekwencji. Warunkiem tego rozwiązania jest jedynie zgodność danych umieszczonych na recepcie z art. 96a ustawy Prawo farmaceutyczne .

Fałszywe recepty to odwieczny problem farmaceutów. Realizacja lub odmowa zrealizowania podejrzanej recepty zależy w dużej mierze od ich czujności i doświadczenia zawodowego. Sfałszowane recepty stanowią też kłopot dla pacjentów, ponieważ „czarny rynek” zabiera im leki, które ratują życie.

Gdzie się zgłosić z fałszywą receptą?

W przypadku podejrzeń co do autentyczności recepty, farmaceuta ma prawo odmówić jej realizacji. Powinien też zatrzymać dokument. Odmowa wydania leku musi być uzasadniona, inaczej pracownik apteki może być pociągnięty do odpowiedzialności. Farmaceuta nie może odmówić realizacji recepty z powodu własnych przekonań lub innych pobudek, niezwiązanych z jego zawodem.

Fałszywe recepty zgłasza się do Wojewódzkiego Inspektora Farmaceutycznego lub Narodowego Funduszu Zdrowia właściwego dla adresu apteki. Fałszerstwo jest karane grzywną, karą ograniczenia lub pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.

Bibliografia:

1. Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępnienia Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych.
2. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne, tekst jednolity (Dz. U. z 2019 poz. 499 ze zmianami) .
3. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. z 2018 r. poz. 1600 ze zmianami)
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 kwietnia 2018 r. w sprawie recept (Dz. U. z 2018 r. poz. 697 ze zmianami).